آب قلیلبه آبی که کمتر از مقدار کر باشد آب قلیل گفته می‌شود. آب قلیل یکی از مطهرات است و در باب طهارت از آن بحث می‌شود. ۱ - تعریفآب قلیل در لغت و اصطلاح معانی متعدد دارد. ۱.۱ - لغویقلیل در لغت به معنای اندک، کم و ناچیز است. [۱]
معلوف، لویس، المنجد، ج۲، ص۱۴۹۳.
پس آب قلیل به معنای آب اندک و کم است.۱.۲ - اصطلاحیدر تحریرالوسیله از آب قلیل به «الراکد بلا مادّة... اذا کان دون الکر» تعبیر شده است، به بیان دیگر آب قلیل آبی است که کمتر از کر است، و آب باران هم نیست و ماده هم ندارد؛ یعنی وصل به منبع ریزش یا جوشش نیست. ۲ - آب قلیل در قرآندر قرآن آمده است:«وَيُنَزِّلُ عَلَيْكُم مِّن السَّمَاء مَاء لِّيُطَهِّرَكُم»؛خداوند آبی از آسمان برایتان فرستاد تا شما را با آن پاک کند. ۳ - آب قلیل در روایتدر روایتی داریم:«الماءُ یُطَهِّرُ ولایُطَهَّرُ»؛آب پاک ساز و پاک کننده شیء نجس است. اگر خودش نجس شود، غیر از آب چیزی آن را پاک نمی‌کند. ۴ - پاککنندگیامام خمینی (قدّس‌سرّه) در تحریرالوسیله می‌نویسند: «الماء، و یطهَّر به کلّ متنجّس حتّی الماء» یعنی با آب (مطلق) هر متنجسی پاک می‌گردد. پس همه اقسام آب مطلق در طاهر بودن و مطهر بودن برابرند و تفاوت بین آن‌ها از حیث شرایط تنجس آن‌ها و شرایط تطهیر متنجسات با آن‌ها است. پس اگر لباس یا فرشی بوسیله بول متنجس شود، با آب قلیل دو مرتبه شسته می‌شود. و لباسی که به خون متنجس شده با آب قلیل یک دفعه شسته می‌شود تا پاک شود. و لازم است در مثل لباس و فرش فشار داده شود تا آب آن خارج شود. و ظرفی اگر به آب دهان سگ متنجس شود، بعد از خاک مالی کردن، سه دفعه با آب قلیل شسته می‌شود و بعد از سه دفعه ظرف پاک می‌گردد. ۵ - نجس شدندر تحریرالوسیله آمده است: «الراکد بلا مادّة ینجس بملاقاة النجاسة اذا کان دون الکرّ؛ سواء کان وارداً علیها او موروداً.» پس آب قلیل به مجرد رسیدن نجاست به آن نجس می‌شود؛ مثلاً اگر قطره خونی در آن بیفتد، تمام آن نجس می‌شود و هم چنین آب قلیل اگر روی شی نجس ریخته شود، نجس می‌شود، مگر این که آب قلیل از بالا به نجاستی که پایین است بریزد که در این صورت مقداری که با نجاست ملاقات کرده متنجس می‌شود. ادله متعددی دلالت می‌کند بر این که آب قلیل به محض ملاقات با نجاست متنجس می‌شود، از جمله این روایت: «محمدبن حسن قال سالت ابالحسن عن الرجل یدخل یده فی الاناء وهی قذرةُ قال یکفی الاناء؛ پرسیدم از امام رضا در مورد مردی که دست خود را در ظرفی که متنجس شده قرار می‌دهد. امام (علیه السلام) فرمودند آب ظرف دور ریخته می‌شود. دور ریختن آب ظرف کنایه از نجس شدن آب آن است.» ۶ - پاکشوندگیآب قلیل نجس، قابلیت پاک شدن دارد. امام خمینی (قدّس‌سرّه) در این رابطه می‌نویسند: «و یطهر بالامتزاج بماء معتصم کالجاری و الکرّ و ماء المطر. و الاقوی عدم الاکتفاء بالاتّصال بلا امتزاج.» بنابراین برای تطهیر، آب قلیل متنجس باید با آب معتصم ممزوج گردد. به بیان دیگر اگر آب قلیل متنجس به آب جاری یا به آب کر وصل شود، یا باران بر آن ببارد پاک می‌گردد. پس اگر ظرفی پر از آب متنجس باشد و آب جاری به آن وصل شود یا باران بر آن ببارد یا ظرف را به گونه‌ای در آب کر پاک فرو برند که آب تمام قسمت‌های ظرف را فرا گیرد، آب و ظرف هر دو پاک می‌شوند. ۷ - حکم شک در قلیل بودنتفاوت آب قلیل با آب چشمه و باران و جاری در داشتن و نداشتن ماده است نه در مقدار، به همین جهت گاه شک می‌شود که آبی داری ماده است تا بر آن حکم آب چشمه و مانند آن جاری گردد یا دارای ماده نیست و حکم آب قلیل را دارد. در این رابطه در تحریرالوسیله آمده است: «اذا کان الماء قلیلاً و شکّ فی انّ له مادّة‌ام لا، فان کان فی السابق ذا مادّة و شکّ فی انقطاعها، یبنی علی الحالة الاولی، و الّا فلا، لکن مع ملاقاته للنجاسة یحکم بطهارته علی الاقوی.» یعنی: اگر شک کند که آب قلیلی ماده دارد یا نه در صورتی‌که سابقاً دارای ماده بوده و فعلاً شک در منقطع شدن آن پیدا کرده، بنا را بر حالت اول می‌گذارد، و اگر حالت سابق را نداند، نمی‌تواند آن را دارای ماده بداند، با این حال اگر نجاست به آن برسد بنابر اقوی محکوم به طهارت است. ۸ - پانویس۹ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «آب قلیل»، تاریخ بازیابی ۹۸/۳/۲۹. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. |